Diderik Batens
Woordenlijst bij de vakken Wijsbegeerte en Logica
[Terug], Vak Wijsbegeerte, Vak Logica, Diderik Batens, Joke Meheus, Centrum voor Logica en Wijsbegeerte van de Wetenschappen, Vakgroep Wijsbegeerte-Moraalwetenschap, Universiteit Gent
Toelichting
Woorden hebben veel betekenissen. Ze kunnen erg complex zijn, ze veranderen in de tijd, en ze hangen af van de context waarin ze worden gebruikt. Nog veel belangrijker is dat de betekenis van woorden verandert wanneer onze opvattingen veranderen. Zo betekent ‘‘massa’’ in de klassieke mechanica (de theorie waarvan Newton de eerste versie schreef) iets anders dan in de relativistische mechanica (de theorie waarvan Einstein de eerste versie schreef). Vooral dit laatste maakt de zaak moeilijk.
De woordbetekenissen die worden beschreven in verklarende woordenboeken zijn dikwijls onbruikbaar om de syllabus te begrijpen. Ze geven soms wel een vage aanduiding, maar de juiste betekenis komt men alleen te weten door de syllabus te studeren. Daarom werd deze woordenlijst aangemaakt ten behoeve van de vakken die in de titel van dit document worden vermeld. Er wordt gestreefd naar eenvoudige en toegankelijke omschrijvingen, ook als de accuraatheid daardoor lichtjes moet inboeten. Algemeenheid wordt volstrekt niet beoogd: de omschrijvingen werden alleen ten behoeve van de twee vermelde vakken geschreven.
Welke woorden in de lijst voorkomen, hangt af van de studenten. Als u vindt dat een woord aan de woordenlijst moet worden toegevoegd, dan kan u dat hier melden. Er zijn twee soorten woorden waarvoor geen verklaring zal worden opgenomen: woorden die elk student zou moeten kennen en woorden waarvan u de juiste betekenis alleen kunt begrijpen door het vak te studeren. Wanneer deze woorden (zonder uitleg) werden opgenomen, dan staan de eerste in het groen in de woordenlijst, de tweede in het oranje.
[A]
[B]
[C]
[D]
[E]
[F]
[G]
[H]
[I]
[J]
[K]
[L]
[M]
[N]
[O]
[P]
[Q]
[R]
[S]
[T]
[U]
[V]
[W]
[X]
[Y]
[Z]
A
Argument: een bewering (of verzameling van beweringen) vormt een argument voor de bewering A wanneer ze A ondersteunt, met andere woorden een reden vormt om A te aanvaarden. Meer over argumenten vindt u hier. [Terug]
B
C
Conclusie
D
E
F
Functie
G
Generatiemethode: een methode die iets genereert (voortbrengt). De term wordt meer bepaald gebruikt voor methoden die, zoals de oude inductieve methode, theorieën voortbrengt. [Terug]
H
Heuristiek: methode om te zoeken naar de oplossing van een probleem. Voor sommige problemen is er een algoritme dat toelaat de oplossing te vinden, bijvoorbeeld voor afleidbaarheid overeenkomstig de oordeelslogica (PC). Ook als er geen algoritme is, laten sommige regels toe met een zekere kans op succes te zoeken. Dergelijke regels noemt men heuristische regels of heuristieken. Bij creatieve probleemoplossingen moet men heuristieken zoeken om het gestelde probleem te kunnen oplossen. [Terug]
Heuristisch: met betrekking tot probleemoplossing. Een heuristische regel is een regel die op probleemoplossing betrekking heeft. Een standpunt is heuristisch nuttig als het bijdraagt tot het oplossen van problemen. Zie heuristiek [Terug]
I
Inconsistentie: tegenstrijdigheid, meestal van de vorm A&~A. Men zegt dat een theorie inconsistent is (of zichzelf tegenspreekt) als er een inconsistentie uit afleidbaar is (uiteraard met betrekking tot een gegeven logica). De klassieke logica (net zoals heel wat andere logica‘s) laat toe uit een inconsistente theorie gelijk wat af te leiden. Dit hangt vanzelfsprekend samen met het Ex Falso Quodlibet (A, ~A 
B). [Terug]
Inferentie: afleiding (van het latijnse woord ‘‘inferre’’; niet te verwarren met ‘‘interferre’’); de operatie waarbij men een conclusie afleidt uit een of meer premissen. Een correcte inferentie kan al dan niet formeel correct zijn — als ze formeel correct is, dan is ze correct omwille van haar vorm; als ze correct is, maar niet formeel correct, dan is ze correct omwille van de betekenis van de verwijzende termen die erin voorkomen. Een correcte inferentie kan al dan niet deductief correct zijn — als ze deductief correct is, dan is het niet mogelijk dat de premissen waar zijn terwijl de conclusie vals is; als ze correct is, maar niet deductief correct, dan is ze correct omdat de premissen de conclusie waarschijnlijk, plausibel, ... maken. [Terug]
Inferentiesysteem: een theorie die bestaat uit regels — ze kunnen erg uiteenlopende vormen hebben — die bepaalde inferenties als correct klasseren. Wanneer een inferentie niet met de regels van een inferentiesysteem kan worden opgebouwd, dan is ze volgens dit inferentiesysteem niet correct. [Terug]
J
K
L
Logica
M
N
Norm: een regel die bepaalt dat (eventueel beperkt tot een bepaalde context, bijvoorbeeld een schaakspel) een handeling verplicht, verboden of toegelaten is. Soms ook een regel die bepaalt dat een toestand van de werkelijkheid verplicht, verboden of toegelaten is. [Terug]
O
Overreden: andere mensen tot een bepaalde opvatting brengen met middelen die geen goede argumenten zijn (psychologische beïnvloeding, machtsuitoefening, drogargumenten, ...). [Terug]
Overtuigen: andere mensen tot een bepaalde opvatting brengen door argumenten te geven voor deze opvatting . [Terug]
P
Premisse
Q
R
Relativisme: de stelling dat men een beslissing of bewering wel kan verantwoorden ten opzichte van een geheel van opvattingen, maar dat het niet mogelijk is gehelen van opvattingen te verantwoorden. Volgens het relativisme is echte verantwoording dus onmogelijk en heeft het geen zin dat mensen met verschillende opvattingen met elkaar discussiëren. [Terug]
Relativieve rationaliteitsopvatting (syllabus Wijsbegeerte)
S
Signaal (syllabus Wijsbegeerte)
Symbool (syllabus Wijsbegeerte)
T
U
V
Vaardigheid
W
Waarde: maatstaf om iets (een toestand van de werkelijkheid, een handeling, een doel, ...) te beoordelen. [Terug]
Wereldbeeld: samenhangend geheel van opvattingen over de werkelijkheid; behelst zowel opvattingen van beschrijvende aard als opvattingen over waarden en normen. [Terug]
Wijsbegeerte (syllabus Wijsbegeerte)
X
Y
Z
Laatst gewijzigd op 18 april 2003